1

Để có cái xem trên tàu, bà già đã mua ba tờ báo. Đọc hết rồi, bà thẫn thờ đặt báo xuống ghế. Cả ba tờ đều đặt tít to, nói về “ba vụ án liền ở Yewtree Lodge”…

Bà già đó chính là cô Marple đã lên tầu từ sáng sớm, rời làng St. Mary Mead, vẻ mặt đăm chiêu tư lự.

Xuống ga, cô gọi tắc-xi đưa về Yewtree Lodge. Lúc này, đây là ngôi nhà đang được cảnh sát canh giữ như một pháo đài, không phóng viên nào, có máy ảnh hay không máy ảnh, có thể lọt vào. Nhưng cô Marple vào được, vì trông cô rõ là một bà già vô hại, lại có nụ cười hiền hậu nên mọi hàng rào cảnh sát đều phải giãn ra. Có người lại nghĩ cô là người của gia đình.

Grump ra mở cửa khi có tiếng chuông. Anh quan sát người khách lạ: một quý bà đàng hoàng, áo khoác kiểu cũ nhưng bằng dạ tốt, lông cắm trên mũ trông hơi cổ, chiếc túi du lịch đã sờn nhưng da thuộc loại hảo hạng. Qua những thứ đó Grump thấy đây là một bà khách đàng hoàng. Vì vậy anh ta cúi đầu cung kính hỏi bà cần gì.

– Tôi muốn gặp bà chủ.

Grump mời khách vào, đỡ chiếc túi du lịch, rồi mới hỏi kỹ hơn:

– Cụ thể bà muốn gặp ai?

– Tôi cũng không rõ – cô Marple đáp – Tôi đến vì chuyện Gladys Martin, cô hầu gái bị giết… Vậy thì…

Grump không nói hết câu: anh vừa nhìn thấy vợ Lancelot Fortescue từ phòng sách đi ra. Anh nói:

– À thế thì đây là bà Lancelot Fortescue.

Rồi quay về phía Pat, Grump nói:

– Có người đến về việc Gladys, thưa cô.

Pat lưỡng lự giây lát, rồi mời cô Marple vào phòng sách. Mời khách ngồi rồi, cô nói:

– Sợ rằng tôi không biết gì nhiều. Tôi và chồng tôi vừa ở châu Phi về mới được mấy ngày, gần như cũng là khách. Song nếu cần tôi sẽ báo cho chị dâu tôi.

Cô Marple nhìn Pat, thấy cô này rất đáng mến, nhưng trông tội tội thế nào, hình như người phụ nữ xinh đẹp có đôi mắt u buồn này không hợp với khung cảnh ở đây.

– Xin nói ngay lý do vì sao tôi đến đây – cô Marple kể – Xem báo, tôi được biết Gladys vừa chết một cách thảm thương. Con bé này người cùng làng tôi, tôi biết rõ nó, vì đã có một thời gian tôi mượn nó giúp việc trong nhà. Vì thế, tôi muốn đến đây xem tình hình thế nào.

– Bà làm thế là phải. Ở đây hình như chả ai biết con bé là ai, từ đâu đến, có thân thuộc gì không…

– Đúng quá rồi. Nó một thân một mình trên đời. Nó vừa ở cô nhi viện ra lúc mười bẩy tuổi thì vào làm việc với tôi. Tôi dạy cho nó cách ăn ở phục vụ và chỉ vài tháng sau nó đã bỏ đi. Loại gái này bao giờ cũng vậy, có chút kinh nghiệm rồi là muốn đi làm ở các nhà hàng. Tưởng thế là tự do hơn…

– Tôi chưa được biết nó. Nó có xinh không?

– Xinh đẹp cái nỗi gì! Mặt lấm tấm mụn, tính lại hơi đần. Ấy vậy mà hay sán lấy con trai, nhưng con trai có để ý nó đâu…

– Thật là tội nghiệp.

– Phải, đời tàn nhẫn là vậy. Với những con người như thế, ta biết giúp thế nào? Họ đi xem phim, mơ những hạnh phúc hư ảo, đi từ thất vọng này đến thất vọng khác. Tôi đoán là Gladys đi làm nhà hàng cũng không ưng ý, nên mới trở lại đi ở. Cô có biết nó vào làm ở nhà ta được bao lâu?

Pat lắc đầu:

– Tôi không biết. Hình như mới được một, hai tháng…

Im lặng một lát, cô nói tiếp:

– Tại sao nó bị giết, tôi thật không hiểu. Hay là nó đã biết thóp được điều gì?

Cô Marple nói:

– Điều tôi băn khoăn, là cái mắc áo!

– Mắc áo?

– Đúng, cái mắc áo mà tên sát nhân móc vào mũi nó!

Pat gật đầu. Cô Marple tiếp:

– Tôi kinh tởm cái kiểu bày đặt dã man ấy, người ta đã chết rồi nó còn làm thế! Không thể tưởng tượng! Ghê tởm!

– Vâng, quá bỉ ổi. Có lẽ bà nên gặp thanh tra Neele, ông ấy đang có mặt ở đây để điều tra. Tôi thấy ông ấy là con người rất tốt…

2

Thanh tra Neele đang mệt mỏi, và rất bực. Sau vụ ám sát Adèle Fortescue, ông đã hội ý với Cục trưởng kéo dài đến khuya. Trước khi bà Adèle chết, vụ việc có vẻ đơn giản: bà vợ có tình nhân, nên khử lão chồng già. Cục trưởng nói:

– Nhưng với tội ác mới này, vụ việc lại xoay sang hướng khác. Có thể hung thủ đầu óc không bình thường, song cũng không thể tìm hắn ở đâu khác ngoài những người trong nhà. Hắn đã ngồi ở bàn ăn điểm tâm và bỏ tắc-xin vào tách cà phê của Fortescue, hắn có mặt ở phòng sách và bỏ thuốc độc vào chén trà của Adèle. Anh có nghi cho ai?

– Tôi nghĩ đến Percival, nhưng ông ta lại không có mặt. Một lần nữa, ông ta có chứng cớ ngoại phạm.

– Tại sao “một lần nữa”?

– Thật khó giải thích, và có thể tôi lầm… Dù sao, cái may của ông ta là không bao giờ có mặt!

– Có may quá không?… Có thể lắm. Nhưng tôi chưa nghĩ ra ông ta làm cách nào mà…

– Ông ta rất khôn.

– Thế còn cánh phụ nữ? Ít ra có hai phụ nữ, Elaine Fortescue và Jennifer Fortescue, đều có mặt ở cả bữa điểm tâm và bữa trà. Họ đều là tình nghi. Trông họ có vẻ là người hoàn toàn bình thường về mặt tâm thần, song cần xem xét xem trước đây họ có mắc bệnh gì không.

Neele không đáp. Từ đó, ông nghĩ nhiều đến Elaine và Jennifer và càng nghĩ nhiều hơn đến Mary Dove. Không có lý do gì để nghi cô quản gia này là thủ phạm, song thái độ cô ta có vẻ kỳ lạ. Cô dường như thích thú trước cái chết của Rex Fortescue; nhưng sau đó, hai ba lần, Neele có cảm tưởng cô sợ sệt.

Điều làm ông lạ lùng và lo lắng, là Gladys cũng gây cho ông cảm giác tương tự. Ông tự trách mình lúc đầu đã xem nhẹ, coi thái độ của cô bé chỉ là sự sợ sệt vô cớ của những con người nhỏ bé khi có việc phải đối mặt với cảnh sát.

Thực ra, Gladys sợ, vì cô ta biết chuyện gì đó, đã bất chợt nhớ một việc gì, có thể rất nhỏ, đã gây ngờ vực. Cô không dám nói… và bây giờ thì có muốn cũng không nói được nữa.

Neele chăm chú quan sát bà cô già, có khuôn mặt vừa nghiêm trang vừa hiền hậu, đang ngồi trước mặt. Lập tức ông thấy cô Marple có thể là một tay giúp đắc lực. Bà ta sẵn thì giờ, và giống như các bà cô già khác, biết cách làm cho người khác mở miệng. Cô có thể moi từ các gia nhân, và cả những người trong gia đình Fortescue, những tin tức mà cảnh sát không thể moi. Vì vậy, ông quyết định tỏ thái độ săn đón:

– Thưa cô Marple, thật may là cô đã tới đây.

– Tôi chỉ làm nghĩa vụ thôi. Cô bé này đã làm ở nhà tôi, tôi đã chỉ bảo, phần nào đào tạo nó… Phải cái, nó hơi đần….

Thanh tra Neele gật gù, tỏ ý muốn nghe tiếp.

– Con bé rất lóng ngóng. À không, nói thế này mới đúng, đứng trước một sự việc bất ngờ, nó rất luống cuống, không biết phải làm gì.

– Cô nói là con bé đần. Có nghĩa là thế nào?

Cô Marple ra sức giải thích:

– Ai nói cái gì nó cũng tin. Nếu khéo dỗ dành, có bao nhiêu tiền nó cũng đưa hết. Tất nhiên, nó làm gì có nhiều tiền. Kiếm được bao nhiêu, nó đem sắm sửa hết, mua những bộ váy áo vô bổ.

– Hay chạy theo con trai?

– Nó rất muốn lấy chồng, và theo tôi, một phần vì thế mà nó bỏ làng đi, vì ở quê ít con trai. Có lúc nó tưởng là Fred, cậu giao hàng cá, thích nó, nhưng sau nó hiểu là không phải, anh chàng đó gặp con gái nào cũng đều tán tỉnh. Thế là vỡ mộng… Chẳng biết cuối cùng nó có gặp được ai không?

– Nghe đâu có – Neele đáp – Một chàng tên Albert Evans, quen nhau ở một trại hè. Nhưng chưa hẹn ước gì. Cô ta kể với bà Grump rằng chàng Albert này là kỹ sư mỏ.

– Vô lý! – Cô Marple kêu – Nó là kỹ sư, chứ khoe là gì khác nữa, con bé cũng tin! Tôi nói với ông rồi, ai bảo gì nó cũng tin. Chàng Albert ấy có dính dáng đến vụ án này không?

– Không. Hình như cậu ta chưa bao giờ đến đây cả. Chỉ thỉnh thoảng gửi bưu thiếp, từ một cảng biển nào đó… Theo tôi, anh này là thợ cơ khí, làm việc trên tầu biển…

– Thôi được – cô Marple kết luận – mừng cho con bé có được mối tình đầu. Nhưng cuộc đời thì quá ngắn ngủi, và cái chết quá…

Cô bỏ lửng câu nói, ngừng một lát rồi mới tiếp:

– Cái làm tôi phẫn nộ hơn cả, thưa ông thanh tra, là cái mắc áo! Cái đó, thật bỉ ổi.

Neele gật đầu:

– Vâng, tôi cũng nghĩ như cô.

– Không biết có tự phụ hay không, song tôi nghĩ có thể giúp ông phần nào, dù chỉ là rất nhỏ. Có những tâm sự người ta thổ lộ với bà già dễ hơn với cảnh sát. Mà tôi chỉ mong kẻ gây tội ác phải bị trừng trị!

– Tôi cũng rất muốn như vậy!

– Gần ga có một khách sạn, và tôi lại biết ngay trong nhà này có một cụ bà đang sống.

– Đúng thế. Cô có thể gặp bà ấy, biết đâu chẳng có kết quả hơn tôi!

Cô Marple mỉm cười:

– Cảm ơn ông thanh tra. Tôi mừng thấy ông coi tôi không như một mụ già lẩm cẩm thích nhúng mũi vào chuyện của người khác. Tôi đọc báo, thấy họ chú trọng làm cho giật gân, chứ không quan tâm chính xác hay không. Thật đáng tiếc.

– Sự việc cũng không rắm rối lắm – Neele đáp – Tôi có thể tóm tắt như sau. Trước hết, ông Rex Fortescue chết vì bị đầu độc bằng chất tắc-xin, chiết xuất từ quả và lá thông đỏ. Chất độc này từ đâu ra? Chúng tôi chưa tìm được.

– Trong dinh cơ này có những cây thông đỏ?

– Có, nhưng chỉ biết đến thế thôi.

– Còn bà Fortescue chết thế nào?

– Bà vừa dùng trà cùng mọi người trong phòng sách. Người rời phòng cuối cùng là cô con chồng Elaine Fortescue. Cô nói lúc cô đi ra thì bà Adèle đang rót trà vào tách. Hai mươi phút hoặc nửa tiếng sau, cô quản gia Mary Dove đi vào định cất khay đi thì thấy bà vẫn nằm trên đi văng nhưng đã chết. Trong tách còn trà, đem đi xét nghiệm thì phát hiện nước trà có chứa xyanua-pôtátxiom.

– Chất này công hiệu tức khắc, có phải không?

– Phải.

– Người ta thường dùng chất này để diệt bọ.

– Vâng. Trong lán làm vườn có cả một túi to.

– Bà Fortescue có ăn gì không?

– Có. Bích qui, bánh sôcôla, mật ong và có thể vài thứ khác. Song chất độc là bỏ vào trà.

– Còn Gladys?

– Vụ này cũng có vẻ đơn giản. Gladys đã mang khay trà đầu tiên vào phòng sách. Rồi quay vào lấy khay thứ hai, nhưng khi bưng ra lại đặt dở chừng ở bên ngoài. Cả ngày, cô ta hồn như để ở đâu đâu. Đặt khay xuống đó, rồi không thấy người đâu nữa. Bà nấu bếp Grump tưởng cô ta đi ra ngoài với ý định đến tối mới về. Chả là thấy Gladys diện đôi bít tất ni lông và đôi giầy đẹp nhất. Thực ra, có lẽ cô ta chợt nhớ là tối rồi mà chưa ai cất quần áo phơi ngoài sân. Trong khi cô lấy quần áo thì hung thủ đến từ phía sau, lấy một chiếc tất siết cổ…

– Là người lạ, hay người trong nhà?

– Chưa rõ. Tóm lại, tên này rình lúc Gladys có một mình. Trước đó, lúc hỏi chuyện cô ta, tôi đã thấy cô ta lo sợ, ấp úng như người có tội, song tôi không quan tâm lắm.

– Vâng. Người nào đứng trước cảnh sát mà chẳng lo sợ, ấp úng!

– Đúng thế, nhưng hóa ra trường hợp này không phải. Theo tôi, Gladys hẳn đã nhìn thấy có gì nghi ngờ trong cử chỉ, hành động của người nào đó. Chỉ nghi ngờ thôi, chứ nếu chắc chắn, cô ấy đã khai ra. Khốn thay, thái độ đó đã lọt vào mắt hung thủ, làm hắn cảnh giác, hiểu mối nguy cơ Gladys có thể gây ra với hắn… nên hắn phải thủ tiêu!

– Bóp cổ rồi, còn móc cái mắc áo vào mũi!

– Một trò đùa ma quái, không cần thiết.

Cô Marple lắc đầu:

– Không cần thiết ư? Không đúng. Tôi nghĩ ngược lại. Có thế, tất cả mới ăn khớp!

Neele cau mày, đưa tay lên má:

– Xin lỗi, tôi không hiểu cô muốn nói gì?

Cô Marple hăng hẳn lên:

– Tôi muốn nói, nếu ta nhìn toàn cảnh, sẽ thấy rất phù hợp!

– Thú thật, tôi vẫn không hiểu.

– Tôi xin giải thích. Bắt đầu, là cái chết của ông Fortescue, ông Rex Fortescue, chết tại văn phòng ở London. Rồi đến bà Fortescue, chết trong phòng sách, lúc uống trà. Trong bữa trà, bà có dùng bích qui và mật ong. Cuối cùng là con Gladys tội nghiệp, chết trong tư thế có cái mắc áo cắm vào mũi. Đây là một tình tiết cố ý. Ông chưa thấy vấn đề à?

Cô Marple không chờ câu trả lời, nói tiếp luôn:

– Ông năm nay chừng băm nhăm, băm sáu. Lúc nhỏ, chắc ông không còn được ru bằng những câu hát đồng dao. Nhưng nếu ông được nuôi lớn như tôi với Truyện cổ tích của Mẹ ngỗng, chắc ông đã hiểu…

Neele không biết nói gì, chỉ cười trừ. Cô Marple lại tiếp:

– Xin ông thanh tra thứ lỗi. Tôi không hề có ý trách ông… vả lại, tôi cũng chưa chắc lắm. Có thể ý nghĩ của tôi là vớ vẩn. Song biết đâu đấy… Ông đã nghĩ đến những con sáo chưa?