Sau khi Triệu Trường Ninh phát hiện người này có khả năng là tiểu thư Cố gia, bèn bảo Tứ An trở về báo cho huyện thái gia, lúc này mọi người đồng loạt bắt tay vào đào, tốc độ nhanh hơn rất nhiều. Chốc lát cả thi thể đã được quật lên, để ngỗ tác lại gần kiểm tra. Ngỗ tác là một đại hán hơn bốn mươi tuổi, nghe nói trước kia làm nghề mổ heo.

Thật ra ngỗ tác là một nghề nghiệp không được kính trọng, hành nghề chủ yếu toàn những kẻ thuộc hạ cửu lưu*, đến việc lấy vợ cũng khó khăn. Nếu không phải quá nghèo túng, sẽ không có ai tình nguyện làm cái nghề này. Hành nghề này cũng không cần chuyên môn gì đáng nói, hoàn toàn dựa vào kinh nghiệm. Sau khi ngỗ tác nhìn qua thì dùng khẩu âm đậm tiếng địa phương nói: “Đã chết hơn hai năm rồi! Nhìn kiểu này chắc là chết vào mùa đông, vậy thì là hai năm rưởi.”

*Những nghề được cho là ti tiện thời cổ, chi tiết ở cuối chương.

Hứa đại nhân đi tới, chắp tay với Trường Ninh: “Đại nhân, hạ quan không hiểu, sao ngài có thể tính toán như thần, biết được chỗ này có chôn một thi thể vậy?”

Triệu Trường Ninh quyết định làm bộ cao nhân thần bí, để người khác tự đi đoán: “Manh mối ở ngay trước mắt ngươi.”

“A? Đại nhân, manh mối nào cơ…” Hứa đại nhân càng thêm nghi hoặc, nhưng Triệu Trường Ninh đã đi tới đằng trước nói chuyện với Từ Cung.

“Đại nhân, nếu Cố tiểu thư thật đã chết từ lâu, vậy án này không hề đơn nữa rồi.” Từ Cung có phần hưng phấn, “Chúng ta nên nhanh chóng quay về Đại lý tự, đệ trình công văn xin điều tra lại vụ án thôi.”

“Không vội.” Triệu Trường Ninh lắc đầu nói, “Làm rõ ràng trước đã, nếu người này đúng là Cố gia tiểu thư, vậy con gái mình bị tráo đổi, chẳng lẽ Cố lão gia lại không hay? Chưa biết chừng chính Cố lão gia cũng có vấn đề…”

“Chúng ta nên đi hỏi Trần Man!” Từ Cung lập tức phản ứng lại.

Triệu Trường Ninh đang có ý này, thầy giáo có vấn đề hay không, lẽ nào Trần Man lại không rõ.

Nhưng khi Triệu Trường Ninh định thẩm vấn Trần Man, lại gặp phải phiền phức.

Bọn họ vội vã chạy về tử lao huyện nha, lính canh ngục lấm lét ấp úng. Triệu Trường Ninh đành phải tự mình vào trong kiểm tra, Trần Man bị nhốt trong ngục khắp người là những vết da bong thịt tróc, đôi môi khô nứt, không còn huyết sắc, hơi thở mong manh, đã mê man bất tỉnh.

“Chẳng phải ta đã nói không được phép đánh người sao?” Triệu Trường Ninh gằn giọng hỏi, tâm trạng của nàng vô cùng tệ. Nếu Trần Man bỏ mạng ở đây, chết không đối chứng, vậy nàng còn phá án cái khỉ gì.

Linh canh vội vàng tiến lên, chắp tay bẩm: “Đại nhân, tên tiểu tử này không biết điều, thẩm vấn cũng không trả lời cho hẳn hoi. Chúng tiểu nhân mới… mới dạy dỗ hắn một trận…”

Triệu Trường Ninh hít sâu một hơi, ngục giam có quy định của ngục giam, không ngoan ngoãn sẽ bị ăn đòn, đời nào chịu nghe lời một viên quan từ tận đẩu đâu tới như nàng. Nàng nói: “Ngươi đi mời một lang trung, đổi một phòng giam sạch sẽ cho hắn trị thương, ngân lượng ta bỏ.”

“Tại chúng làm hỏng việc của đại nhân, sao lại có chuyện để đại nhân chi bạc!” Hứa đại nhân cười làm lành, tát cho mỗi tên cai ngục một bạt tai, “Ngài cứ việc ra ngoài ngồi, trong ngục giam này bẩn thỉu lắm.”

Đương nhiên rồi, ăn uống tiểu tiện đều ở đây, vừa tối tăm vừa ẩm thấp. So với chuồng gia súc còn chẳng bằng.

“Không cần, ta ở đây trông chừng, mau đi gọi người!” Triệu Trường Ninh còn lạ mấy kẻ này chắc. Nàng mà không ở lại trông coi, mấy tên cai ngục này chưa biết chừng chỉ làm qua loa có lệ. Trong tử lao, những phạm nhân chưa kịp lên pháp trường đã kiệt sức chết không biết có bao nhiêu.

Cuối cùng một tên lao dịch đun nước nóng bưng vào tẩy rửa cho Trần Man, lát sau lang trung cũng đã tới. Triệu Trường Ninh phát hiện Trần Man đang lên cơn sốt, trong lòng lộp bộp một tiếng, chỉ sợ vết thương của hắn bị nhiễm trùng. Phương tiện chữa trị lạc hậu thế này, không có thuốc kháng sinh, vết thương lại quá nghiêm trọng sẽ rất dễ mất mạng. Nhưng nàng cũng không còn cách nào, sai nha bên ngoài tới truyền lời nói Quách thị đã tới, nàng bảo Từ Cung ở lại trông Trần Man, còn mình đi thẩm vấn Quách thị.

Đại đường huyện nha, Quách thị bị gọi đến quỳ xuống thỉnh an nàng.

“Ngươi đứng lên nói chuyện đi.” Triệu Trường Ninh ngồi trên ghế của sư gia thuế má, hỏi rằng: “Ngươi từng nói tiểu thư nhà mình có một miếng ngọc bội, được chôn cất cùng tiểu thư, ngươi thử nhìn xem có phải cái này không.”

Nói rồi bảo Tứ An đưa ngọc bội cho bà ta xem.

Quách thị quan sát hồi lâu gật đầu: “Hình dáng đúng là thế này, dân phụ hầu hạ tiểu thư chưa đến một năm, kỳ thực cũng không rõ lắm.”

“Ngươi chỉ hầu hạ tiểu thư nhà ngươi chưa đến một năm?” Triệu Trường Ninh chau mày, nghe Quách thị miêu tả, nàng còn tưởng Quách thị vẫn luôn hầu hạ Cố Y.

Quách thị gật đầu nói: “Đúng vậy đại nhân, ngài hiểu nhầm rồi. Lúc Cố lão gia trở về từ Hoài Dương không đem theo ai cả, chúng tôi đều được lần lượt mua vào. Theo dân phụ thấy, chỉ có Cố Phúc gác cổng là vẫn luôn đi theo lão gia thôi.”

Nếu vậy, đã có thể giải thích tại sao bọn họ không biết Cố tiểu thư này không phải là Cố tiểu thư kia, Trường Ninh lại hỏi: “Bình thường lão gia và tiểu thư các người có điều gì kỳ lạ không?”

“Nếu nói kỳ lạ, hình như cũng có.” Quách thị cẩn thận nhớ lại, “Dân phụ từng nghe thấy tiểu thư và lão gia cãi vã… tiểu thư tức phát khóc, cơm cũng không nuốt trôi.”

Ngoại trừ lần đó thì không hỏi ra được gì khác nữa. Quách thị chung quy cũng chỉ là một phụ nhân dốt đặc, tầm mắt không đủ, tâm tư cũng không tinh tế. Trước mắt chỉ trông chờ vào việc Trần Man mau chóng tỉnh lại, từ nhỏ Trần Man đã bái Cố Chương Thiệu làm thầy theo hắn học văn chương, những thứ hắn biết chắc chắn nhiều hơn Quách thị.

Triệu Trường Ninh thở dài, nói với Hứa đại nhân: “Đại nhân, nếu ngọc bội đã trùng khớp, chi bằng đào phần mộ Cố Y lên, xem miếng ngọc kia liệu có giống hay không. Như vậy sẽ biết được phải chăng thật sự có đến hai Cố Y.” Án này càng ngày càng trở nên quái đản, dù sao Hứa đại nhân cũng hết cách, chỉ đành mặc cho Triệu Trường Ninh xoay qua xoay lại. Nghe xong lập tức gọi người đi bốc mộ Cố Y.

Triệu Trường Ninh lại tranh thủ viết văn thư, yêu cầu Thẩm hình ty bác bỏ chứng cứ của Hình bộ, tiến vào hội thẩm tam tư.

Hiện tại đã dính dáng đến ba mạng người, một trong số đó còn là mệnh quan triều đình đã về hưu, bảo lưu lại quan hàm. Cấp độ này, kiểu gì cũng vào được hội thẩm tam tư.

Sau đó nàng cùng Tứ An vội vã hồi kinh, ngay trong ngày báo cáo lên Thẩm hình ty, sang ngày kế tiến hành phán quyết lại, bằng không để hai hôm nữa, Đại lý tự buộc phải thông qua bản án lăng trì xử tử Trần Man.

Biết chuyện y đề xuất thẩm tra lại, quá nửa người trong Đại lý tự không ôm hy vọng mấy. Đối đầu với Kỷ Hiền Đại lý tự chưa từng thắng nổi, đã bị đánh cho tan tác không còn mặt mũi, bởi vậy mọi người đều không có ý định đi.

Lần này Từ Cung lại không về cùng nàng, Triệu Trường Ninh đến một người khích lệ tinh thần cũng chẳng có, ngày thứ hai một thân một mình đến Thẩm hình ty. Bên phía Hình bộ lại có khá nhiều Chủ sự đến nghe, nhìn quan phục mới cáu của Triệu Trường Ninh, còn đứng một bên bật cười.

Lần này Kỷ Hiền không cưỡi con lừa của hắn đến nữa, mà mặc quan phục nghiêm chỉnh, dáng vẻ ung dung, mỉm cười nhìn Triệu Trường Ninh: “Triệu đại nhân, đã chuẩn bị thẩm tra lại nhanh thế sao?”

“Từ lúc chia tay Kỷ đại nhân vẫn khỏe.” Triệu Trường Ninh chắp tay nói. Sau đó đứng sang bên cạnh, đợi quan Thẩm hình tới.

Sau khi Thẩm hình đại nhân hô thăng đường, Kỷ Hiền tiến lên một bước, chắp tay nói: “Đại nhân, Đại lý tự trì hoãn việc xử tội Trần Man đến hôm nay, đúng là coi thường lệnh của Thẩm hình ty. Đã không thể lấy ra chứng cứ khiến kẻ khác tin phục, hạ quan cũng không hiểu, tại sao phải dùng dằng không chịu thực thi. Nếu vẫn không chịu quyết đoán, hạ quan kiến nghị truyền Thiếu khanh Đại lý tự Thẩm Luyện tới để hỏi.”

Quan Thẩm hình cau mày nhìn Triệu Trường Ninh: “Tự phó đại nhân, lệnh phán quyết lần trước của ta, Đại lý tự vẫn chưa thông qua sao?”

Triệu Trường Ninh tiến lên nói: “Đại nhân, chuyện này quả thực có nghi vấn, hạ quan đã đích thân đến Thông Châu thẩm vấn phạm nhân, được biết người này chỉ gặp gỡ Cố tiểu thư hai lần, nói gì đến việc chung tình một lòng một dạ? Hơn nữa còn có điểm càng đáng nghi, Cố đại nhân trước khi về hưu đã làm Diêm vận phán ở Hoài Dương, gia sản đồ sộ, nhưng khi huyện nha xét nhà lại không hề phát hiện tài sản nào. Mà Trần Man cũng chưa từng lấy đi tiền bạc, hạ quan cho rằng, có kẻ đang âm mưu giết người cướp của chưa biết chừng.”

Nói xong trình lên khẩu cung của Trần Man.

Kỷ Hiền nghe xong im lặng trong chốc lát, sau đó mới nói: “Đại nhân, ta cũng có chứng cứ mới trình lên.” Dứt lời có người ở đằng sau cầm đồ đưa tới, “Vào ngày mười sáu tháng bảy, có người đào được một tráp ngân phiếu trong nhà Trần Man, đếm kỹ có đến hơn bốn ngàn lượng. Hạ quan đã kiểm chứng, số hiệu của chỗ bạc này chính là ở ngân hàng Thông Nghĩa do Cố Chương Thiệu gửi.”

Triệu Trường Ninh nhìn hắn: “Kỷ đại nhân vẫn còn chứng cứ chưa giao cho Đại lý tự?”

Không ngờ hắn lại đào được bạc ở nhà Trần Man! Hơn nữa chưng từng trình lên cho Đại lý tự, Kỷ Hiền này rốt cuộc đang nghĩ cái gì?

Kỷ Hiền lại nói: “Chứng cứ ta đệ trình với Đại lý tự trước đây đã đủ để phá án rồi, Triệu đại nhân, tốt nhất ngài nên trở về thương lượng với Thiếu khanh đại nhân đi thì hơn.”

“Không cần.” Triệu Trường Ninh quay đầu lại, “Hạ quan cũng có chứng cứ chưa trình lên.”

Dứt lời lại tiến lên đưa ra một tờ bằng chứng: “Tối qua, hạ quan phát hiện một thi thể nữ trong hậu viện Cố gia, qua nghiệm chứng xác định là Cố gia tiểu thư Cố Y đã chết hơn hai năm trước. Vì vậy…” Triệu Trường Ninh quay đầu nói, “Giả như Cố tiểu thư đã chết hơn hai năm trước, vậy người chết bây giờ là ai? Nếu Cố Chương Thiệu đã sớm biết nữ nhi mình không còn, tại sao lại giữ kín không nói? Nếu như không biết, vậy Cố Y mới lại là người nào? Vụ án này của Cố gia đầy rẫy điểm đáng ngờ.” Nàng lại chắp tay với quan Thẩm hình, “Hạ quan đề nghị đưa án này tiến vào hội thẩm tam tư, điều tra lại một lần nữa!”

Kỷ Hiền nghe đến đây, sắc mặt hơi thay đổi, hiển nhiên không ngờ tới Triệu Trường Ninh còn có bước này.

Mọi người đến xem cũng vô cùng kinh ngạc, thỉnh thoảng còn truyền tới vài tiếng thì thầm, án này vốn là một vụ cha con bị giết, nếu nói người con gái trong đó đã chết từ lâu rồi, vậy người mới chết kia lại là chuyện gì nữa, vụ án này cũng thật ly kỳ.

Quan Thẩm hình nhìn công văn, lần này ông thận trọng suy xét một hồi, mới nói: “Chuyện này quả thực là kỳ quặc… nay tội chứng không rõ ràng, tình tiết phức tạp. Gửi trả lại để điều tra, chọn ngày tiến vào hội thẩm tam tư!”

Dứt lời vỗ kinh đường mộc, đưa vụ án vào vòng thẩm tra lại.

Sau khi Triệu Trường Ninh ra khỏi Thẩm hình ty, mới thở ra một hơi dài thượt. Cuối cùng có thể thẩm tra lại rồi, chưa biết chừng còn có khả năng phủ định tội danh!

Kỷ Hiền cũng theo ra. “Làm sao ngươi phát hiện được thi thể?” Kỷ Hiền không vòng vo với y, hỏi thẳng vào vấn đề.

Triệu Trường Ninh chỉ mỉm cười, không nói thêm gì đã rời đi.

Tin tức nàng khiến vụ án tiến vào hội thẩm tam tư, đã nhanh chóng truyền về Đại lý tự. Khá nhiều Tư vụ tới lê la tán dóc, hỏi nàng làm cách nào tìm ra manh mối đến cả Kỷ Hiền cũng không tìm được, nhất thời om sòm cả lên, có kẻ còn hối hận lúc đó không đi nghe.

Hỏi nàng? Thật ra nàng cũng không biết, người đêm hôm đến nói cho nàng chuyện này rốt cuộc là ai. Lại có liên quan gì tới vụ án.

“Đại nhân.” Một lát sau, Hạ Diễn tới gõ cửa, báo với nàng, “Hình bộ đưa hồ sơ tới.”

Đó là hồ sơ chi tiết từ đầu tới cuối của vụ án này, Kỷ Hiền phái người mang cho Triệu Trường Ninh một bản. Bao gồm lời khai cặn kẽ của từng hạ nhân, ghi chép khám nghiệm tử thi của ngỗ tác, kỹ càng đến trên người phạm nhân có vết thương gì, mấy thước mấy tấc, màu sắc ra sao, tình trạng lúc chết thế nào. Còn cả một mảnh giấy Kỷ Hiền viết “Để công bằng, tặng cho ngươi.”

Này cũng coi như cũng thắng được sự tôn trọng của đối thủ! Triệu Trường Ninh cất mảnh giấy vào ống đựng bút, trải giấy ra bắt đầu viết tóm lược vụ án.

Hạ Diễn đứng ngoài cửa, ngập ngừng hồi lâu mới nói: “Đại nhân, có cần ta đi Thông Châu với ngài không?”

“Chắc ngươi còn bận việc khác.” Triệu Trường Ninh tiếp tục viết, “Ta có Từ Cung là đủ rồi, lúc cần giúp đỡ sẽ tìm ngươi.”

Hạ Diễn nhìn Triệu Trường Ninh, vị tân khoa Thám hoa lang này dáng dấp cực kỳ thanh nhã, quả đúng là như thơ như họa. Hắn nói: “Thiếu khanh đại nhân sai ta chuyển lời tới ngài, ngày nào án tình còn chưa rõ chân tướng, chuyện của ngài… còn chưa xong ngày ấy.”

Triệu Trường Ninh đã nghe Từ Cung nói, Thẩm Luyện này không thuộc bất cứ đảng phái nào, công chính nghiêm minh, lạnh nhạt vô tình. Cái nết cứng rắn khó uốn này lại được Đại lý tự khanh tán thưởng, trong vòng năm năm đã đề bạt hắn đến chức Thiếu khanh Đại lý tự, cho nên càng không nể nang hạng người đi cửa sau như nàng. Nàng cười nói: “Ta biết rồi, ngươi lui ra đi.”

Đã đi đến bước này rồi, có là đầu trâu mặt ngựa nàng cũng không sợ nữa! Ngược lại nàng cảm thấy việc này rất thú vị, so với ngồi xếp sách trong Hàn lâm viện còn hay ho hơn nhiều.

Triệu Trường Ninh không cả kịp về nhà, lại đi Thông Châu ngay lập tức.

Sau khi xuống xe nàng hỏi ngay Từ Cung: “Thế nào rồi, thi thể đã đào lên chưa?”

Ba người đi tới nơi thờ thổ địa trong huyện nha, thi thể được cất lên có lẽ đặt ở dãy nhà sau miếu thờ, có thể trấn áp tà khí. Kết quả Triệu Trường Ninh vừa tới, đã thấy một bạch y công tử đứng cạnh thi thể mới cất lên, đeo bao tay da của ngỗ tác, xoay lật cỗ thi thể còn đang phân hủy. “Triệu đại nhân trở lại rồi.” Kỷ Hiền tiếp tục lật thi thể, “Nguyên nhân tử vong do bị vật cùn đánh đến chết, xương thái dương, xương đỉnh đầu vỡ vụn.” Mắt hắn khẽ híp lại, sờ xuống phía dưới vài tấc, “Xương cổ tay bị trẹo, thời gian tử vong chưa đến hai năm rưỡi, vào khoảng hai năm lẻ ba tháng.”

Ngỗ tác bên cạnh muốn nói lại thôi: “Đại nhân, sao ngài nhìn ra được vậy? Trông cách ăn vận của nữ tử này, rõ ràng thời điểm chết phải vào mùa đông, không thể là đầu mùa xuân được!”

“Thi thể đại nhân ta thấy còn nhiều hơn cơm ngươi ăn, ta nói là hai năm lẻ ba tháng, ngươi đừng lằng nhằng nữa.” Kỷ Hiền lại nói, “Bọ trên cơ thể là bọ ăn xác mùa xuân.” Sử quan đi theo hắn mau lẹ ghi chép. Hắn đã nghiệm xong thi thể, đứng dậy tháo găng tay, “Tuổi tác người này xấp xỉ Cố tiểu thư, vóc người cũng tương đương, có lẽ mới chính là Cô Y thật. Về phần tại sao lại bị chôn ở hậu viện Cố gia, Cố tiểu thư mới là ai, e rằng chỉ có ba người bọn họ biết.” Hắn chỉ vào mấy cỗ thi thể trên đất, “Đáng tiếc đều chết cả rồi, không còn ai nhảy ra nói cho Triệu đại nhân biết rốt cuộc đã xảy ra chuyện gì.”

“Không ngờ Kỷ đại nhân còn biết khám nghiệm tử thi.” Triệu Trường Ninh nhìn hắn cười.

Đây là điều khiến nàng ngạc nhiên nhất. Ngỗ tác là một công việc xui xẻo, phàm là người đều chỉ mong tránh càng xa càng tốt, Kỷ Hiền lại trông có vẻ rất thành thạo.

Kỷ Hiền không tiếp lời Trường Ninh. “Chỗ này xong cả rồi, ta đi đây. Triệu đại nhân tự bảo trọng.” Hắn đánh giá Triệu Trường Ninh, bộ quan phục làm nổi bật vóc người mảnh mai gầy yếu, thanh tú tao nhã, mày mi tựa như tranh thủy mặc, đúng là hết sức đẹp đẽ. Hắn bất chợt nói, “Từ lâu đã nghe Thám hoa lang tuấn tú lịch sự, nữ tử trong kinh muốn gả cho ngài nhiều không đếm xuể. Ngẫm lại… quả nhiên không sai.” Sau đó cười cười rời đi.

Triệu Trường Ninh nửa ngồi xổm xuống, nhìn hai miếng ngọc bội trên đất. Hai miếng ngọc ngày cực kỳ giống nhau, nhưng có thể phân biệt được qua phẩm chất, miếng được đào lên từ hậu viện Cố gia mượt mà hơn, tuổi thọ có lẽ sớm hơn rất nhiều, người này quả quyết là Cố Y.

Quách thị từng nói, mấy đầy tớ bọn họ về sau mới được lần lượt mua vào. Phải chăng có thể suy luận, Cố lão gia biết nữ nhi của mình đã chết, nhưng xuất pháp từ nguyên nhân nào đó, ông ta lại che đậy cái chết của con gái mình, sau đó biến ra một cô con gái mới. Muốn biết được việc này, vẫn phải chờ Trần Man tỉnh lại rồi hỏi tiếp.

Công văn thẩm tra lại đã được đưa xuống, Trần Man có thể chuyển từ tử lao sang nhà lao thông thường, chí ít điều kiện cũng tốt hơn một chút.

Triệu Trường Ninh đứng dậy, ánh mắt dao động giữa hai thi thể nữ, ‘Cố Y’ chết sau mức độ thối rữa còn tạm, có thể nhìn ra dáng vẻ đại khái. Nàng phát hiện phần bụng thi thể đã bị mổ ra, bèn tiến lại gần kiểm tra. “Đại nhân…” Ngỗ tác đang định lên tiếng.

“Ban đầu là ngươi kiểm tra thi thể sao?” Triệu Trường Ninh hỏi.

“Đúng là tiểu nhân, nhưng tiểu nhân thấy do bị dây thừng siết nghẹt thở mà chết, nên không mổ bụng… Này là lúc Hình bộ Kỷ đại nhân tới tra án mới mổ ra.” Nghe những lời ngỗ tác nói, khóe miệng Triệu Trường Ninh lộ ra nét cười, Kỷ Hiền vẫn còn chứng cứ giấu diếm nàng.

“Làm lại một lần nữa cho ta, không được bỏ sót bất cứ điều gì.” Triệu Trường Ninh căn dặn hắn, sau đó mới về phòng khách của huyện nha nghỉ ngơi.

Ban nãy nàng mới chứng kiến hai cỗ thi thể thối rữa cao độ, giờ đúng là không còn khẩu vị ăn cơm. Vừa húp một bát canh đậu, Từ Cung đã xuất hiện trước cửa phòng nàng, hổn hển nói: “Đại nhân… Trần Man tỉnh rồi, hắn…”

“Tỉnh rồi thì tốt,” Trường Ninh nghe nói Trần Man tỉnh lại rất hài lòng, nàng chỉ sợ phải tạm biệt hắn từ đây, vậy vụ án này cũng hết đường phá. Nàng bảo Từ Cung bình tĩnh nói, “Hắn sao rồi?”

“Hắn nghe thấy ngài đào được thi thể ở hậu viện Cố gia, bèn nói cần gặp ngài ngay, hình như hắn biết được gì đó!” Từ Cung cuối cùng ngừng thở dốc trả lời.

————————————

Chú thích:

*Phố phường cổ đại dựa vào sự cao thấp sang hèn mà phân chia các tầng lớp trong xã hội thành chín tầng, sau đó vì sự phức tạp trong phân công xã hội, lại sinh ra Thượng cửu lưu, Trung cửu lưu, Hạ cửu lưu. Cần phải nói rõ cách phân loại này vô giá trị trong tư tưởng phong kiến, cho dù ở cổ đại cũng chỉ là một loại văn hóa chợ búa, không hề được tầng lớp sĩ phu chính thống tôn sùng.

Hạ cửu lưu có thể tổng kết cơ bản như sau:

– Nhất lưu vu: thầy mo phương nam chuyên vẽ bùa, niệm chú, chiêu thần, đuổi quỷ

– Nhị lưu xướng: ca kỹ, kỹ nữ hợp pháp hoặc trái phép

– Tam lưu đại thần: thầy cúng lấy hình thức thần tiên nhập thể để nhảy hát chữa bệnh

– Tứ lưu bang: người tuần đêm điểm canh

– Ngũ thế đầu: thợ cắt tóc gánh hàng đi khắp tứ phương

– Lục xuy thủ: nhạc công, người thổi kèn đồng

– Thất hí tử: các loại diễn viên

– Bát khiếu nhai: ăn mày

– Cửu mại đường: người thổi đồ chơi bằng đường, có thể ăn

Những nghề khác bao gồm trong hạ cửu lưu: trợ tá, sai nha, bà mối, đầy tớ, chà lưng, sửa chữa, bán dầu, cắt móng chân, may vá, đào mộ, cân đo…