Vừa qua tôi sang Phápvài ngày, gặp gỡ nhóm bạn Canada, tôi quen hồi còn là sinh viên ở Úc. Chuyến đinày đã có thể là một chương trong cuốn Hồi ký Tâm Phan vì nó khiến tôi suy nghĩnhiều về lối sống của thanh niên Việt Nam so với thanh niên phương Tây. Dĩnhiên không có lối sống nào tốt hoàn toàn, cái gì cũng có mặt trái của nó nhưngtôi chỉ muốn đưa ra những cái tốt để mình học hỏi.

Nhóm bạn này cùng họcchung trường phổ thông trung học, họ thân thiết, gắn bó với nhau gần mười năm,dù mỗi đứa ở một nước khác nhau. Chúng đều ở tuổi hai mươi mốt đến hai mươi tư,sinh ra ở Quebec, Canada – nơi tiếng Anh và tiếng Pháp đều là tiếng mẹ đẻ, đứanào cũng nói hai thứ tiếng như nhau. Chúng có thể đi hầu hết các nước trên thếgiới với hộ chiếu Canada mà không cần Visa, có thể làm việc ở các nước nóitiếng Anh hay tiếng Pháp mà không cần phải học tiếng địa phương và sự hòa nhậpcuộc sống luôn đạt mức cao nhất so với công dân các nước khác. Có thể gọi chúnglà “công dân của thế giới”.

Người Việt mình có câu:“Đi một ngày đàng học một sàng khôn”, nhưng rất ít người thực hiện câu nói này.Đến tuôi mười tám, thanh niên phương Tây phải tự lập rồi, muốn có tiền chơi bờithì phải ra đời mà cày, không có tiền mua xe thì vay bố mẹ, trả góp hàng tháng.Như hội bạn tôi tốt nghiệp đại học, chúng dành dụm tiền đi làm thêm hồi sinhviên, mua vé máy bay sang Pháp, năm đứa thuê chung một căn hộ ở khu trượt tuyếtnổi tiếng thế giới, rồi xin việc làm ở đây, đứa thì làm ở siêu thị, đứa làm bar,bồi bàn, đứa làm việc cho ski store (cửa hàng cho thuê đồ trượt tuyết)… thờigian còn lại thì đi trượt tuyết – môn thể thao mà chúng đều đam mê, rồi chơibời, tiệc tùng, nhảy nhót.

Đối với tôi, cuộc sốngđó mới đúng là tuổi trẻ, phong phú và thú vị. Chúng có thể làm những gì chúngthích, không ràng buộc bởi bất kỳ quy định hay lề thói nào ngoài lương tâm.Chúng tự học cách sống có trách nhiệm với bản thân. Nếu không đi làm thì khôngcó tiền thuê nhà, không có tiền ăn. Còn nếu muốn có tiền để chơi bời nhiều hơnthì phải làm việc cật lực hơn, có thể là làm hai nơi cùng lúc. Nếu sa vàonghiện ngập, hút hít sẽ chẳng làm được việc gì, có thể bị đuổi việc, không chơithể thao được. Nói chung, chúng luôn biết dùng cái đầu tỉnh táo để suy nghĩ,chứ không phải nhắm mắt làm bừa.

Ở Việt Nam, tôi thấy cóhai bộ phận thanh niên được phân chia rõ rệt: hoặc chơi bời mà ngu ngốc, hoặctỉnh táo thì không chơi bời, chứ không có kiểu chơi bời mà lại có đầu óc nhưthanh niên phương Tây.

Có một điều mà nhiềuthanh niên Việt Nam hiểu sai và làm theo cái sai, đó là: cuộc sống phương Tâythật thác loạn, muốn chơi bời sành điệu phải thác loạn như thế.

Sai hoàn toàn!!!

Chúng chơi cho tuổi trẻthật ý nghĩa và vui, nghĩa là thả phanh nhưng bao giờ cũng có cái đầu điềukhiển theo đạo đức lương tâm. Cái này có lẽ thanh niên Việt Nam phải nhiều nămsau mới học được.

Bọn Tây có thể ngủ vớinhau ngay lần gặp đầu tiên nhưng đó hoàn toàn chỉ là sex, là sự tự nguyện traođổi, tôi sướng – anh sướng, không ai phải mất tiền, chấm hết. Chả tình cảm, chảbạn bè, thậm chí chả cần biết tên.

Việc này có lẽ vi phạmđạo đức theo quan điểm của người Việt nhưng với phương Tây nó chỉ là vấn đềsinh lý bình thường, ai cũng cần sex, vậy thì thay vì bỏ tiền mua gái điếm/traiđiếm, sao chúng ta không trao đổi sex giữa những người có kiến thức với nhau?Như thế lành mạnh hơn nhiều, và dĩ nhiên bao cao su là một trăm phần trăm.

Trong khi đạo đức ViệtNam không chấp nhận việc ngủ với người lạ, cho đó là “thác loạn” thì có ngườilại coi việc đi nhà thổ, bỏ tiền mua dâm là bình thường và phổ biến? Tôi thậtkhông hiểu!

Trên đây tôi chỉ nói đếnnhững người độc thân thôi nhé, còn đối với những người đã có người yêu hayvợ/chồng thì vấn đề đạo đức khác.

Có lần, anh bạn đẹp traingười Thụy Điển của tôi tâm sự việc hắn bị cưỡng hiếp trong lúc say xỉn. Vấn đềlà lúc ấy hắn đang có người yêu ở Na Uy. Hắn cảm thấy tội lỗi vô cùng vì đãkhông chung thủy với người yêu. Hắn dằn vặt bản thân vì đã để xảy ra chuyệnquan hệ tình dục với người con gái khác mà hắn không yêu. Hắn cứ thổn thức mãirằng, chỉ cần nghĩ đến việc người yêu hắn cũng làm thế thì hắn chết mất. Tôi đãphải an ủi hắn rất nhiều sau vụ đó. Phải nói thêm rằng, trước khi có người yêu,mỗi tối hắn ngủ với một đứa con gái. Thế mới thấy cái chuẩn mực đạo đức củaphương Tây rất cao: Khi độc thân, chúng ta có thể ngủ với ai tùy thích, khôngràng buộc tình cảm, chỉ cần có trách nhiệm với bản thân. Khi có người yêu,chung thủy lại là yếu tố hàng đầu, trong khi bạn bè vẫn vui chơi thoải mái.

Còn giữa bạn bè với nhauthì không bao giờ có chuyện sex. Tình bạn là thiêng liêng và không ai muốn làmvẩn đục tình bạn bằng chuyện tán tỉnh nhau hay yêu nhau. Thời gian vừa rồi, tôisống với tụi bạn Canada ở Pháp, bốn trai ba gái chung một nhà, mỗi đứa mộtgiường đơn rất thoải mái. Bọn con trai vẫn tự nhiên cởi quần, thay đồ trước mặtbọn con gái, chả vấn đề gì, chả có gì là gợi dục ở đây, toàn bạn bè chơi vớinhau hơn chục năm nay. Rồi một thằng ngồi buôn chuyện với đám con gái về việchắn đã làm thế nào khiến người yêu hắn được thăng hoa khi quan hệ. Tức là khichúng tôi đã là bạn bè thì không có sự khác biệt giới tính, có thể nói chuyệntrên trời dưới bể. Tuy nhiên, những chuyện này lại không thể nói với người yêuđược.

Hồi ở Úc, trong nhóm bạncủa tôi có hai đứa chơi rất thân với nhau, chúng nó tâm đầu ý hợp về mọi mặt,nhưng rồi một ngày đứa con gái cảm thấy rằng nó yêu cậu bạn thân đó, mỗi khihơi ngà ngà là nó lại có biểu hiện đong đưa tán tỉnh anh bạn. Nhiều người hỏitại sao hai người không yêu nhau đi thì cậu kia nói: vì tình bạn quá đẹp, nếuhắn yêu cô bạn thận thì hắn sẽ mất đi tình bạn mà có lẽ không bao giờ có đượcvới một người nào khác.

Có lẽ bạn sẽ cảm thấykhó hiểu về điều này nên tôi sẽ giải thích:

Tình yêu bao gồm sex,ích kỉ, sự sở hữu (người ấy thuộc về mình), sự giận dỗi, mong muốn được đáp lạimỗi khi cho đi tình cảm.

Tình bạn không bao gồmnhững điều trên đây mà là sự bình đẳng, sự đồng cảm, thấu hiểu, tôn trọng sựriêng tư của nhau.

Chính vì vậy để có đượcmột người bạn tâm đầu ý hợp là điều khó vô cùng. Khi đã có được một người bạntuyệt vời như thế thì bạn sẽ không bao giờ muốn nó mất đi hay giết chết tìnhbạn bằng tình yêu.

GVA 5/3/2008

Muốn làm người khác hạnhphúc, ta phải làm cho bản thân mình hạnh phúc trước

Khi còn là sinh viên,tôi mơ mộng nhiều lắm, tôi có một người bạn trai tuyệt vời, anh ấy hết mực yêuthương, chiều chuộng tôi và tôi cũng yêu anh ấy. Suốt bốn năm đại học, tôi tựhào vì có một tình yêu đẹp và tôi luôn nghĩ rằng anh ấy sẽ là chồng tôi và làcha của các con tôi sau này. Tôi tâm niệm cuộc sống của tôi là phải có anh, vìanh và cho anh.

Năm thứ hai đại học, tôiđã vượt qua hàng trăm thí sinh, giành được học bổng toàn phần cho khóa học cửnhân Marketing ở Úc. Tôi đã vô cùng sung sướng và hãnh diện nhưng khi đối diệnvới sự thật rằng tôi sẽ phải xa anh và có thể mất anh, tôi lại lưỡng lự vớiquyết định đi Úc. Tôi nghĩ tôi đã yêu anh và tôi sẽ không thê yêu ai khác. Đượchọc bổng của Úc, giấc mơ du học của tôi đã nằm trong tầm tay, tôi sẽ được mởrộng tầm mắt ra thế giới, nhưng tôi sẽ không có anh bên cạnh. Tôi nghĩ giá trịcủa tôi nằm ở anh chứ không phải là học bổng, và tôi có nghĩa vụ phải làm choanh hạnh phúc. Cuối cùng tôi đã từ chối học bổng để được ở bên anh.

Một năm sau, tôi lạitrúng học bổng toàn phần khóa học Quản trị Kinh doanh ở Mỹ. Tôi không hiểu saotôi cứ đeo đuổi giấc mơ du học và giấc mơ đó cứ liên tiếp đậu vào tay tôi.Nhưng khi thực tế bắt tôi phải lựa chọn giữa anh và giấc mơ cho riêng mình thìtôi lại về bên anh. Tôi nghĩ tôi thật ích kỳ nếu tôi đeo đuổi giấc mơ của mìnhmà bỏ anh. Tôi đã luôn tâm niệm tôi sẽ làm vợ anh và tôi sẵn sàng làm bất cứđiều gì anh muốn để anh được vui lòng.

Anh sinh ra trong mộtgia đình trí thức, cha mẹ và chị gái anh đều là giảng viên đại học. Mặc dù anhkhông định nối nghiệp cha mẹ nhưng anh hy vọng tôi cũng sẽ làm nghề giáo viên.Tôi – một cô gái nhiều ước mơ hoài bão, tôi muốn làm đạo diễn điện ảnh, tôimuốn làm giám đốc một công ty của riêng tôi, tôi muốn làm việc gì đó thật lớn,thật sôi động và đầy quyền lực.

Kỳ diệu thay, tình yêucủa anh đã biến tôi thành một người con gái hoàn toàn khác. Dẹp bỏ những ướcmơ, tham vọng đó, tôi đi dạy tiếng Anh, tôi học lấy chứng chi Giáo học pháp [1]để sau này có thể làm cô giáo. Tôi như một con hổ con được nuôi trong nhà vàđược huấn luyện để trở thành một con mèo vậy. Với tình yêu của mình, anh đãthành công trong việc thuần hóa tôi, và tôi cũng đã rất nỗ lực để trở thành mộtcon mèo như anh mong muốn.

[1]. Môn học nghiên cứuphương pháp giảng dạy từng bộ môn.

Cho đến khi tôi tốtnghiệp ra trường, đối diện với sự lựa chọn nghề nghiệp nghiêm túc thì trái timcủa một con hổ đã mách bảo tôi rằng nơi chốn của tôi phải là rừng già, chứkhông phải giữa bốn bức tường như một vật nuôi trong nhà. Tôi đã quyết định bỏlại anh ở Hà Nội, một thân một mình với hai bàn tay trắng vào Sài Gòn lậpnghiệp. Một năm sau, tôi trở thành chuyên gia phân tích thị trường cho một hãngtin kinh tế của Anh với mức lương một nghìn đô la Mỹ một tháng (năm 2002) vàhạnh phúc với một người đàn ông khác.

Người này yêu tôi vì tôilà một \”con hổ” chứ không phải vì anh hy vọng có thể huấn luyện tôi thànhmột \”con mèo\” như người trước. Anh nói với tôi rằng: \\\”Chừng nàoem còn hạnh phúc được là chính mình thì chừng đó anh còn yêu em.\”

Người đàn ông đó giờ làchồng tôi và là cha của con gái tôi.

Với người yêu thời sinhviên, tôi đã hoàn toàn quên mất bản thân mình mà chỉ lo làm sao cho anh đượchài lòng, được hạnh phúc. Nhưng khi bàn thân tôi không hạnh phủc thì sớm muộngì cũng dẫn đến tan vỡ. Đó là điều tất yếu!

Sau bài học cuộc đời đó,tôi đã rút ra một câu nói cho riêng minh: \”Muốn làm người khác hạnh phúc,ta phải làm cho bân thân mình hạnh phúc trước.”

Bài viết được đăng trêntạp chí

Cosmopokitan số tháng12/2011

Bạn đời

Tôi yêu nhiều, yêu điyêu lại, yêu tái yêu hồi… chỉ với một mục đích \”tìm bạn đời\”. Nhưngrốt cuộc, vẫn chưa hiểu hết về kháí niệm \”bạn đời”.

Từ năm mười bảy đến haimươi lăm tuổi, yêu và thích… nếu xòe cả hai bàn tay thì cũng không đủ để đếm.Giơ cả hai bàn chân lên… vẫn chưa đủ. Nhưng bước sang tuổi hai mươi lăm, bắtđầu thận trọng hơn với chính mình. nghiêm túc hơn với khái niệm yêu và quên dầncâu cửa miệng \”giai nhiều như cỏ dại”.

Năm năm – hai mối tìnhdài. Hai kỷ niệm khó quên và kết thúc – thất bại.

Tôi là kẻ vô cùng nghiêmkhắc với ban thân.

Tôi rạch ròi, sòng phẳngvới lương tâm. nhưng lại rất chiều chuộng tâm hồn, vuốt nhẹ lên những cơm đau,dịu dàng lắng nghe những con sóng ngâm trong lòng.

Mẹ tôi bảo: \”Đàn bàrồi ai cũng có chồng và con, ai cũng muôh có một bến đỗ.\”

Chị tôi bảo: \”Điđâu cũng thích về nhà, vì ở khách sạn nhiều sao cũng không thích bằng nằm dài ởphòng khách của mình.\”

Một bạn gái bảo:\”Ôi, lấy chồng đi và khi có con thì con là nhất. Chỉ sống vì con.\”

Đứa khác nói: \”Màythế thì cả đời mày chẳng có hạnh phúc đâu. Ai rồi cũng thế thôi, thằng nào cũngcó cái dớp…”

Đến giờ, số phận và tôichơi đùa với nhau, không có sự lựa chọn cả hai cùng thắng, mà chỉ có option duynhất: cả hai cùng thua. Mặc dù tôi là người nắm bắt quy luật trò chơi khá tốtvà nghiêm chỉnh chấp hành.

Thực tế quanh tôi chothấy một điều đáng buồn là có đến chín mươi phần trăm không hài lòng với hạnhphúc lứa đôi. Nhưng mỗi người có đủ lý do để kéo dài mối quan hệ vợ chồng.

Tôi không biết bạn thuộcnhóm nào dưới đây:

Nhóm cổ điển: Sống bảothủ, luôn thích sự chắc chắn, ngại ngùng trước những điều mới, thích cuộc sốngđơn giản, êm ấm, đương nhiên người bạn đời của họ sẽ là người đàn ông giatrưởng, thích trong nhà mọi thứ đều phải trật tự, nề nếp. Và chỉ có người đànbà kiểu này mới đáp ứng được lệnh của đấng ông chồng.

Họ thường đặt cái “chúngta\” trên cái \”tôi\” và thường QUÊN mất mình muốn gì.

Nhóm cổ điển pha hiệnđại: là người thích làm việc, nhưng vừa phải. Phần lớn thời gian dành cho chồngcon. Có nhu cầu của riêng mình, nhưng gia đình vẫn là ưu tiên số một.

Bên họ, người đàn ôngthấy yên ổn, bình thản.

Nhóm hiện đại: thuộcloại mê công việc, thích tìm hiểu bản thân và thích những thử thách mới. Đàn bàở nhóm này thường tự tin và đôi lúc sự tự tin thái quá làm đàn ông (thuộc típcủa phụ nữ hai nhóm trên) ngại ngùng.

Thường đàn ông rất thíchquen phụ nữ thuộc típ này,vì họ luôn có niềm tin, luôn có những điều mới mẻ.Đàn ông thích họ, nhưng chịu đựng được hay không, lại là chuyện khác.

Tôi là ai trong số họ?Có lẽ là cân bằng giữa nhóm hai và ba.

Biết rõ điểm yếu củamình, nhưng để thay đổi là điều khó vô cùng.

Mỗi đứa trẻ được sinhra, những tính cách của nó cũng ra đời. Tôi không thể quyết định mình sốngthuộc tip cổ điển, như mẹ tôi để tôi có cái hạnh phúc giản đơn.

Tôi cố gắng hiểu ngườiđàn ông của mình, cố sống chung với những cái vô cùng khó chịu mà ai cũng có.Nhưng người đàn ông của tôi lại chưa học cách để chung sống cùng tôi.

Qua rồi cái thuở cảmthấy thích thú khi đàn ông phát điên về mình. Những cuộc rượt đuổi bằng ô tôtrên đường, những lần chờ đợi đêm hôm, những giọt nước mắt, những lần quỳgối… Giờ nghĩ lại, thấy đó cũng là tình yêu, nhưng… là tình yêu mù quáng.

Tôi không còn ghen tuôngđiên cuồng như trước. Biết nén lòng khi nhìn thấy người đàn của mình rung độngtrước người đẹp khác.

Tôi tập thói quen đểngười đàn ông của mình có tự do. Vì tôi đã từng bức bách khi bị kiểm soát từngemail, từng tin nhắn…

Có điều nghịch lý: tôitin vào tôi, nhưng người đàn ông tôi yêu lại ít tin vào mình.

Đàn ông nói với tôi rấtnhiều câu: “Anh yêu em…\” nhưng giống như với một cô em.

Tôi nói: “Ngoài câu anhyêu em, anh làm được gì cho cái tình yêu ấy?\”

Đàn ông thường để cáiTÔI, sự ÍCH KỶ của mình giết chết những ngày nắng đẹp. Nếu tôi bảo: \”Hãysống như ngày mai không còn. Hãy cho đi, như mình là tỉ phú tình yêu… Và đừngbao giờ đặt câu hỏi TẠI SAO?\”

Họ sợ khi nghe tôi nóinhư vậy. Họ nghĩ rằng tôi là người thích sống ngắn và sẵn sàng vuột khỏi tôibất cứ lúc nào.

Cuộc sống hiện đại nuôngchiều con người thái quá và cái sự lười biếng của đàn ông ngày càng phát triển.Tôi khó giải thích được tại sao có người hằng ngày mải mê chơi điện tử, cóngười lại ngủ nướng đến mười một giờ?

Tôi chỉ muốn hét lên vớihọ, với mình rằng: \”Cuộc đời ngắn lắm, bừng tỉnh đi!\”

Không ai thích nghe tôinói. Họ bảo, tôi quá quắt, tôi chỉ biết đòi hỏi. Tôi quá nghiêm khắc, tôi…

Thế thì thôi nhé, mìnhchia tay.

Họ cuống cuồng. Họ vộivã nói lời yêu. Họ khóc, họ luống cuống… Khổ nhỉ!

Tình yêu, đúng là tròcút bắt.

Chỉ cần một cái gật đầu,có ngay một ông chồng. Lắc đầu, đồng nghĩa với việc rước thêm một cái \”KHÔNG\” về mình: không nhà, không nghề, không chồng…

Tôi nhớ, một người từngyêu tôi đã nói với tôi câu nàỵ: \”Hãy coi vợ/chồng mình là một người kháchquý. Đã là khách quý, mình sẽ đem tất cả những cái mả mình có ra đãi khách. Chỉlúc ấy, hai người mới có thể sống với nhau lâu dài.\”

Không biết ai trong cácbạn đã làm được điều ấy?

(Trích bài của Đỗ ThanhHương)

Tôi có thể khẳng địnhcâu nói này luôn luôn đúng.

Hiện tại, vợ chồng tôisống rất hạnh phúc và nghiệm ra chúng tôi đã cư xử tôn trọng và yêu thương nhaunhư \”khách quý\”.

\”Khách quý\”không phải là dùng những lời sáo rỗng như: \”Ôi cái áo anh đang mặc đẹpquá!\” Trong khi chính tay mình mua cái áo đấy. Nó thật sự rất giả tạo.\” Khách quý\” ở đây là những lời lẽ bình dị hằng ngày mà rằng ta phảinói theo phép lịch sự tối thiểu, từ những chi tiết rất nhỏ như: \”Cảm ơnanh đã nấu bữa tối.\”, \”Cảm ơn anh đã đi chợ trong khi em bậnhọp\”, v.v…

Tôi học những điều nàykhông phải từ sách vở mà từ cuộc sống. Tôi đã có một thời gian sống với bố mẹchồng và chứng kiến hai ông bà sống hạnh phúc như thế nào. Đó là cả một nghệthuật. Hai ông bà yêu nhau đã bốn mươi lăm năm, hiện nay đều đã ở tuổi sáu mươitám, bảy mươi, nhưng bạn có tin là suốt bốn mươi lăm năm nay, thứ Bảy tuần nàoông cũng đưa bà đi ăn tối, một bữa tối lãng mạn mà bà luôn mong đợi, mặc bộ váyáo đẹp nhất, trang điểm đẹp như cho một cuộc hẹn hò. Ông cũng ăn mặc lịch lãm,đặt chỗ tại một nhà hàng Ý và luôn mang theo một chai rượu vang. Xin nhắc lại,thứ Bảy hằng tuần trong suốt bốn mươi lăm năm nay. Hằng ngày, bà đi chợ, nấucơm, giặt ủi quần áo cho ông đi làm. Sau bữa ăn, ông luôn nói: \”Thank youlove. It’s delicious!\” (Cảm ơn tình yêu. Bữa ăn ngon lắm!) Tôi chắc chắnrằng trong suốt bốn mươi lăm năm ấy, bà chưa bao giờ chán nghe một lời cảm ơntừ ông. Chưa bao giờ tôi thấy ông bà \”lời qua tiếng lại\”. Riêng điềunày chồng tôi (con trai họ) phải công nhận: \”Suốt đời anh chưa bao giờthấy cha mẹ cãi nhau, họ luôn sống hạnh phúc như vậy, luôn hẹn hò vào tối thứBảy (có hoặc không có con cái)\” Con trai cả của họ giờ đã bốn mươi lămtuổi.

Vợ chồng tôi không phảitự nhiên mà có được hạnh phúc như ngày hôm nay. Chúng tôi đã trải qua bảy nămtrời học cách sống với nhau và đã có nhiều đổ vỡ. Tôi phải cảm ơn thời giansống với hai cụ đã dạy tôi rất nhiều trong cách cư xử với chồng tôi và cũng làcon trai của họ. Nhờ đó mà tôi mới có được hạnh phúc của ngày hôm nay. Nên nhớ,cuộc sống vợ chồng là cả một nghệ thuật mà hai người cùng phải vun đắp. Nókhông phải tự nhiên cứ hai người hợp tính nhau mà thành.

Chúc bạn sớm tìm đượchạnh phúc!

Tâm Phan 9/2008