Những câu truyện ngôn tình của Nguyễn Nhật Ánh chưa bao giờ thôi khiến con người ta nhung nhớ day dứt khôn nguôi. Không phải vì nhớ lại một thuở thiếu thời nghịch ngợm thì cũng sẽ vì đau đáu về chuyện tình cảm ngày trước mãi chưa tròn. “Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh” là một cuốn sách như thế, gieo rắt vào lòng người từng chút, từng chút nhớ thương.

Sách Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh kể về cuộc sống ở một vùng quê nọ, nơi đích thị là một vùng quê Việt Nam của những ngày trước. Khi thú vui của bọn trẻ con khi ấy chỉ là những trò chơi dân dã. Và cả những điều nho nhỏ thân quen. Nào là những câu chuyện ma bọn trẻ con dù khiếp sợ vẫn thích nghe, nào là những chiếc hoa tay xinh xinh chứng tỏ sự khéo léo.

Xuyên suốt cả cuốn sách, “Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh” kể về quá trình lớn lên và trưởng thành trong suy nghĩ của nhân vật “tôi” – Thiều. Thiều khi đó chỉ là một cậu chàng lớp 7, khá tinh quái và đôi khi là hơi hẹp hòi trong suy nghĩ. Vì lẽ đó mà đôi lúc Thiều khiến cho Tường – cậu em trai của mình phải chịu nhiều thiệt thòi. Nhưng với Tường, một đứa em trai dễ thương, hiền lành và đặc biệt dành tình cảm to lớn cho anh mình thì đó cũng không là gì cả. Nếu nói Thiều là một người linh động, hướng ngoại thì Tường đích thị là một cậu chàng sống nội tâm và dành nhiều thời gian cho những câu chuyện cổ tích. Do đó  Tường nhận nuôi một con cóc và đặt cho nó cái tên “Cu Cậu”, hằng ngày chăm bẵm, vui vẻ với chú cóc nhỏ này.

Ba của Thiều tuy là một người đàn ông được dân làng yêu mến nhưng lại hay nổi nóng và đánh đòn hai anh em. Trong khi đó, mẹ của Thiều lại là một người đàn bà nhẹ nhàng dù đôi khi bà vẫn trách phạt hai đứa con trai vì những trò nghịch ngợm mà bọn nó gây ra. Riêng chú Đàn – người đàn ông không may bị cụt tay vì một lần tai nạn lại là người khiến cho tâm hồn của Thiều trở nên bay bổng. Chú kể cho bọn trẻ nghe về những câu chuyện ma hay bày cho Thiều về chuyện hoa tay nhỏ nhắn.

Những tưởng mọi chuyện sẽ bình yên cho đến một ngày Thiều nhận ra mình thích cô bạn cùng lớp lớn hơn một tuổi là Mận. Mận dễ thương, xinh xắn nhưng học không được tốt vì phải chăm sóc cho người cha mắc bệnh phong. Chuyện này chỉ có anh em Thiều biết và nó là bí mật của cả gia đình Mận. Sẽ không có gì đáng nói nếu thằng Sơn không suốt ngày quấy phá, trêu chọc khiến cho Thiều và Tường phải nhiều lần ẩu đả để có thể bảo vệ được Mận khỏi những suy nghĩ cùng âm mưu khó đoán của Sơn.

Chuyện chính thức trở nên dữ dội và cái ngày căn nhà Mận bốc cháy và người ta phát hiện ra rằng có lẫn xương trong đám tro. Người ta nghi ngờ mẹ của Mận và buộc bà phải đi theo. Chịu nhiều biến cố liên tiếp, Mận suy sụp hoàn toàn. Trong lúc khó khăn đó, gia đình Thiều đã giúp đỡ và đưa Mận về ở cùng. Những tháng ngày lắm sự cũng bắt đầu từ đó. Thiều thích Mận nhưng Mận lại cứ ngồi chơi với Tường. Sự hẹp hòi trong suy nghĩ một thằng con trai khiến Thiều nhiều lần gây ra những hành động sai trái. Từ việc cho con Cóc của Tường để người ta ăn thịt, khiến cho Tường buồn bã mãi. Cho đến việc làm cho Tường bị ngã từ trên cao không thể ngồi dậy được. Thiều ân hận về việc làm với em và càng ân hận hơn vì suy nghĩ nhỏ nhen của mình. Khi Mận đã theo mẹ tìm người cha họ vẫn tin là còn sống cũng là khi Thiều biết được Mận thích nói chuyện với mình hơn là Tường.

Chuyện của chú Đàn ngày trước, khi vô tình đem lòng yêu chị Vinh – cô con gái của thầy chủ nhiệm Thiều. Họ đã cùng nhau bày mưu, rời khỏi cái đất này vì tình yêu bị ngăn cấm. Đến bây giờ đã là chuyện của ngày xưa. Khi tình yêu của họ đã được chấp thuận và người cha kia chỉ mong đứa con gái cùng người con rể chưa kịp chấp nhận kia trở về.

Những ngày mưa, ngày lũ đã qua. Mận cũng đã rời đi. Tường vẫn còn nằm đó. Mãi cho đến khi một cô công chúa nhỏ xuất hiện, trò chuyện với Tường làm cho cậu có thể ngồi dậy rồi từng bước bước đi. Nhưng danh tính cô công chúa nhỏ vẫn bặt âm như thế. Cho đến ngày hai anh em Thiều và Tường quyết định tìm hiểu, họ mới biết cô công chúa nhỏ tên Nhi, người mà dân làng tưởng đã chết năm đó. Nhi vẫn sống nhưng thần kinh không được bình thường, cô bé nghĩ mình là công chúa và vì thương con, ông Tám đành rút về sâu trong rừng để ở, đồng thời hóa thành một đức vua.

Ngày Nhi xuống làng, bọn trẻ con trong làng trêu chọc. Tường đã thấy và tỏ ra căm phẫn. Cậu chàng bước đến bảo vệ Nhi. Chuyện kỳ diệu đã xảy ra khi Nhi nhớ lại hết mọi việc và bình thường trở lại.

Truyện Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh khép lại khi mọi thứ đều trọn vẹn như vậy. Chỉ tiếc một điều rằng chuyện của Thiều và Mận mãi vẫn chưa tròn. Khi cậu chàng còn chưa kịp nói với Mận hai từ “xin lỗi”.