Chắc hẳn trong chúng ta lúc nhỏ ai cũng từng bị dọa ông Kẹ(còn gọi là ông Ba Bị) bắt đi khi không nghe lời , quấy phá … vậy ông Kẹ là ai ? liệu đến bây giờ chúng ta có ai đã biết ?
Vụ đại hạn mất mùa từ Nghệ An ra Bắc năm 1608. Khắp nơi xuất hiện những tay mẹ mìn chuyên bắt trẻ con đem bán cho dân đàng Trong. Hình tượng ông Ba Bị hình thành trong giai đoạn này.
Đó là một người đàn ông đen đủi, gớm ghiếc, vai mang ba cái bị lớn. Hễ đứa trẻ nào không ngoan, khóc mãi mà không chịu nín là ông Ba Bị sẽ tới bắt bỏ vào bị mang đi mất, không cho ở với cha mẹ nữa. Trẻ nhỏ nghe nói đến ông Ba Bị thì sợ hãi nín ngay. Thực chất đây là những tay bắt cóc trẻ em chuyên nghiệp. Chính trong số những đứa trẻ bị bắt vào Nam trong thời ấy trở thành ông tổ của anh em nhà Tây Sơn, tiêu biểu là anh hùng dân tộc Nguyễn Huệ, vốn dòng họ Hồ ở Nghệ An.
Trước hết phải nói đến kinh nghiệm dạy dỗ trẻ em thể hiện một cách độc đáo qua hình ảnh ông Ba Bị mà cha ông đã khôn khéo truyền lại qua từng thế hệ.
Một đứa trẻ khóc theo sau là những lời dỗ dành của người lớn. Sự ngon ngọt nhiều lúc đem lại hiệu quả khiến đứa trẻ lại vui cười hay ít nhất là thôi không còn ti tỉ đến sốt cả ruột nữa. Thế nhưng, có nhiều đứa trẻ hay hờn, những lời dỗ ngon ngọt, nựng nịu không mấy khi có tác dụng. Lúc này sự sáng tạo trong cách giáo dục của người xưa là nghĩ đến phương thức doạ dẫm. Thế là hàng loạt những nhân vật, hình tượng quái quỉ được nặn ra gớm giếc mà ông Ba Bị(ông Kẹ) là một sáng tạo vừa gần gũi và điển hình.
Ba Bị chín quai, mười hai con mắt, hay bắt trẻ con…
Nhớ về ngày còn bé, mỗi lần khóc nhè ai cũng thấy cha mẹ hay ông bà mình chỉ ngay tay lên vách:
Nín ngay! Ông Ba Bị về kìa!
Và quả thật kì lạ, tiếng khóc bỗng câm bặt…không gian dường như lắng xuống trong sự sợ hãi của đứa trẻ và sự hả hê đắc thắng của những người lớn.
Thế là một sản phẩm tưởng tượng của các cụ đã trở thành một công cụ giáo dục đắc lực cho hàng ngàn đời. Với hình tượng đó, vô hình chung những lỗi lầm về việc doạ dẫm con trẻ không còn là của người lớn mà cái Ác lại hoàn toàn thuộc trách nhiệm của một thế lực vô hình đáng sợ, và người lớn lại trở thành thật thánh thiện và uy nghi.
Chúng ta, những người lớn đã qua thời con trẻ, hình ảnh ông Kẹ đã không còn hiệu lực doạ dẫm, thế nhưng những gì sợ hãi mà ngày bé trải nghiệm đã được truyền đến cho thế hệ cháu con, những ông bố bà mẹ tương lai.
Ông Kẹ(Ba Bị), sản phẩm tinh hoa của cha ông, một hình tượng sáng tạo tài tình của văn hoá mà chúng ta sẽ mãi phải ngẫm suy, không thể thay thế được.