Phàn Cơ là Vương Phi của Sở Trang Vương Mễ Lữ đời Xuân Thu. Nàng là người tài mạo vẹn toàn.

Theo truyền thuyết, Sở Trang Vương muốn chọn trong số các cung phi một người làm chính phẩm phu nhân, mới ra lệnh hạn trong 3 ngày, mỗi người dâng lên một lễ vật, lễ vật nào vừa ý vua nhất thì người đó được trúng tuyển. Các cung phi đều lo tìm kiếm lễ vật, riêng Phàn Cơ không chuẩn bị gì cả. Qua 3 ngày, các cung phi đều đến với lễ vật của mình, Phàn Cơ đến tay không. Trang Vương hỏi

_ Lễ vật nàng chuẩn bị cho ta đâu ?

Phàn Cơ chậm rải đáp:

_ Tâu Đại Vương, xin nói thật là việc chuẩn bị lễ vật cho ngài, thiếp không hề nghĩ tới!

Trang Vương lấy làm lạ, lại hỏi:

_ Chẳng lẽ nàng không nghĩ đến việc làm chính cung phu nhân của ta sao?

Phàn Cơ gật đầu nói:

_ Xin Đại Vương nghe thiếp một câu nói này, Đại Vương nói lễ vật đưa đến phải là vật nhu yếu trước mắt Đại Vương. Nhu yếu trước mắt Đại Vương là gì? ngoài việc lập một chính phẩm phu nhân, chẳng lẽ còn có cái gì trọng yếu hơn nữa sao?

Sở Trang Vương thấy lời Phàn Cơ có lý , nên lập nàng làm chính phẩm phu nhân.

Một hôm Trang Vương bãi triều sớm để đãi tiệc, Phàn Cơ hỏi đặt tiệc để làm gì, Trang Vương nói là tiệc đãi người hiền, Phàn Cơ hỏi người hiền là ai?

Trang Vương nói:

_ Tể Tướng Ngu Khưu Tử là người hiền.

Phàn Cơ nói:

_ Ngu Khưu Tử làm tể tướng, chưa từng tiến cử một người hiền nào, sao gọi là hiền thần được?

Hôm sau Trang Vương đem lời của Phàn Cơ nói với Ngu Khưu Tử, Ngu Khưu Tử lấy làm hổ thẹn, sau mới tiến cử Tôn Thúc Ngao vào triều. Trang Vương đặt Tôn Thúc Ngao làm lệnh doãn. Tôn Thúc Ngao bắt đầu tu sửa công trình thuỹ lợi, thực hành cải cách, làm cho nước Sở ngày một cường thịnh. Năm 597 trước công nguyên (năm thứ 17 Sở Trang Vương) Sở đánh thắng quân Tấn ở đất Bí (nay là phía đông Trịnh Châu, Hà Nam) bắt các nước Trịnh, Tống phải quy phục vào Sở, thay nước Tấn làm bá chủ chư hầu. Châu Huyện, thi nhân đời Đường viết bài thơ về Phàn Cơ có câu:

“Đương thời bất hữu Phàn Cơ vấn.
Lệnh doãn hà do tiến Thúc Ngao”

Dịch:

“Bấy giờ không có Phàn Cơ hỏi
Lệnh doãn vì đâu cử Thúc Ngao”

Việc Ngu khưu Tử vì Phàn Cơ tiến cử Tôn Thúc Ngao làm tướng nước Sở, giúp nước Sở lập nên nghiệp bá là một chuyện hay trong lịch sử Trung Quốc.

Trang Vương thích săn bắn, Phàn Cơ can ngăn mà không bỏ, nàng bèn chống lại bằng cách không ăn thịt loài cầm thú, cuối cùng Trang Vương sửa đổi, chăm lo chính sự. Bạch Cư Dị có câu “Tam tải đoạn tiên phì” (Ba năm đoạn tuyệt đồ tươi béo) là nói về việc ấy. Phàn Cơ rất được thương yêu nhưng 10 năm không sinh nở, vua lại không lui tới các cung khác. Phàn Cơ nói với Trang Vương:

_ Thiếp vào hậu cung 10 năm, được Đại Vương rất thương yêu, thiếp rất đội ơn, nhưng Đại Vương đến nay chưa có con, nên tiến cơ thiếp để có ích cho việc kế tự.

Rồi nàng để cho Trang Vương đến với 6 vị cơ thiếp trong cung, sinh được 6 người con trai. Nàng là người được thương yêu mà không ghen tuông, là sự lạ ít thấy trong số hậu phi đời xưa.

Trong Đông Chu liệt quốc mô tả Sở Trang vương từ một vị vương thích ăn chơi hưởng lạc trở thành một vị bá vương thật sự. Có thể thấy người có công lớn nhất trong việc thay đổi Sở Trang vương không ai khác chính là nàng Phàn Cơ.

34. Mạnh Doanh

Cậy quyền, tham sắc, nhiều vị quân vương không ngại chuyện cướp vợ của bề tôi hay của dân chúng. Có những ông vua ngang ngược đến nỗi cưỡng đoạt cả con dâu làm vợ mình.

Muốn kết thân với nước Tần, Sở Bình vương sai sứ sang hỏi công chúa nước Tần là nàng Mạnh Doanh (trong sử sách nàng tên là Bá Doanh) cho thế tử Kiến con mình. Khi sứ giả trở về, Sở Bình Vương hỏi:

_ Nhà ngươi đã trông thấy mặt (cô dâu) chưa? Nhan sắc thế nào?

Vị quan trả lời:

_ Mắt tôi nhìn gái đẹp đã nhiều, nhưng chưa từng thấy ai đẹp như nàng Mạnh Doanh. Trong cung nước Sở chẳng có ai sánh kịp đã đành, ngay những trang tuyệt sắc ngày xưa như Đắc Kỷ, Ly Cơ e rằng cũng chỉ là tiếng đồn thế thôi, chứ so ra thì nàng Mạnh Doanh đẹp muôn phần, họ chưa chắc đã được một.

Nghe vậy, Sở Bình vương buồn bã thở dài:

_ Ta đây làm vua gì cho nó uổng. Không được gặp người đẹp ấy, cũng phí một đời.

Tuy cũng sợ hại đến tình cha con nhưng vì không kìm nổi ham muốn sở hữu người đẹp, Sở Bình vương nghe theo kế của bề tôi, đưa nàng Mạnh Doanh vào cung vua, và lấy một cô gái khác mạo danh Mạnh Doanh đưa vào cung thế tử Kiến. Sợ con trai phát giác chuyện tráo đổi, ông ta cấm thế tử Kiến vào cung, rồi sai đi trấn thủ phương xa cho khuất mắt. Ông đuổi vợ chính (mẹ thế tử Kiến), lập Mạnh Doanh làm chính cung.

Nàng Mạnh Doanh không hề biết bị đổi chồng, nhưng lúc nào cũng buồn rầu. Sở Bình vương hỏi tại sao thì nàng đáp:

_ Thiếp vẫn tưởng vợ chồng vừa đôi phải lứa với nhau, khi vào cung mới biết ngài nhiều tuổi. Thiếp không dám oán ngài, chỉ hận là sinh sau đẻ muộn quá.

Nhà vua bảo:

_ Ta dù già nhưng nàng lấy ta thì được làm chánh hậu sớm đến mấy năm.

Nghe lạ tai, Mạnh Doanh dò hỏi các cung nữ mới biết chuyện đánh tráo, cứ khóc thầm mãi, nhưng vì Sở Bình vương hứa lập con nàng làm thế tử nên nàng cũng dần nguôi.Thế là để chuộc lỗi với người đẹp và khỏi ngượng mặt với đứa con bị mình cướp vợ, Sở Bình vương gán cho thế tử Kiến tội làm phản, cho truy lùng khắp nơi. Cuối cùng, vị thế tử bất hạnh này bị giết chết.

35. Vân Nữ là chính thất của Sở Bình vương, sau khi Mạnh Doanh nhập cung nàng bị Sở Bình vương đuổi đi. Nàng là mẹ của Thế tử Kiến.

36. Quý Mỵ, nàng là con gái của Sở Bình vương và Mạnh Doanh

37. Trinh Khương, nàng là phi tử của Sở Chiêu vương

38. Việt Nữ, nàng là phi tử của Sở Chiêu vương

39. Nam hậu, nàng là Vương hậu của Sở Hoài vương