Ngu Cơ tên thật là Ngu Diệu Dặc (?-202 TCN), nàng là vợ Tây Sở Bá Vương Hạng Vũ.

Vốn là thanh mai trúc mã, từ nhỏ, Ngu Cơ và Hạng Vũ đã có duyên định sẵn là trời sinh một đôi. Năm 15 tuổi, trong một lần sang thăm nhà bà, Hạng Vũ vô tình bắt gặp Ngu Cơ đang giặt đồ bên dòng sông trong xanh dưới ánh nắng của buổi chiều tà. Nét đẹp trong sáng như tiên nữ giáng phàm, đôi mắt hồ thu, cái nhìn mơ màng xa xăm của cô thiếu nữ lập tức chiếm hết tâm trí chàng thiếu niên. Tìm hiểu, Hạng Vũ được biết đó chính là nàng Ngu Cơ, con gái cưng nhà họ Ngu. Hạng Vũ không kìm lòng đặng, nhờ cậy bà ngoại đến nhà mai mối, chọn ngày “đón nàng về dinh”.

Ngu Cơ nghe chuyện, lòng cũng thầm vui vì cũng nghe Hạng Vụ tướng mạo tuyệt vời lại thạo cung kiếm. Ngu Cơ yên lòng, chờ ngày được gặp ý trung nhân. Đột ngột, nhà họ Hạng có biến, Hạng Vũ phải trốn sang đất Ngô Trung. Ngu Cơ từ đó cách biệt tình quân. May thay, anh trai nàng là Ngu Tử Kỳ tham gia nghĩa quân và gặp lại Hạng Vũ. Chuyện Ngu Cơ nhiều lần cự tuyệt các mối mai, quyết tâm chờ Hạng Vũ được anh trai mang kể lại. Rưng rưng thương cảm, Hạng Vũ tức tốc cho người đón nàng Cơ về, ngày đêm kề cận. Mối thiên duyên khắc cốt ghi tâm của đôi trai tài gái sắc lại được tương phùng.

“Xuất giá tòng phu”, từ ngày về với Hạng Vũ, Ngu Cơ không phải là “bình hoa di động”, suốt ngày trướng rủ màn che hưởng vinh hoa phú quý mà nay chinh chiến phương này, mai theo chàng thảo phạt phương khác. Nàng chỉ cần được kề cận bên người đàn ông mình yêu thương, cực khổ nào cũng có thể cam lòng. Chính vì thế, Hạng Vũ càng đặc biệt ưu ái và tôn sùng nàng.

Ngu Cơ thường xuyên đi cùng Hạng Vũ ra chiến trận, sát cánh cùng Sở Bá vương trong suốt nhiều năm chinh chiến. Để có thể đồng điệu cùng lang quân, Ngu Cơ cũng học múa kiếm, bắn cung và trình diễn trong các trận chiến thắng khải hoàn trở về của Hạng Vũ. Trong lúc nhắm rượu thưởng kiếm do người đẹp múa, Hạng Vũ như được trút bỏ phần nào gánh nặng chiến chinh mà vị Tây Sở Bá Vương này đang gồng gánh, vì thế lại càng cảm kích sự thấu hiểu, đồng cảm của nàng Cơ.

Không chỉ thế, Ngu Cơ còn là người phụ nữ luôn lắng nghe và biết chia sẻ mỗi khi người Hạng Vũ mệt mỏi và gặp phải trở ngại. Một lần, hay tin chú là Hạng Lương đã tử trận, Hạng Vũ trở về lều với thần sắc mệt mỏi và đau khổ. Nhìn thấy Hạng Vũ trở về với vẻ ủ dột, không còn khí thế bừng bừng của những lần chiến thắng, Ngu Cơ biết đã có chuyện chẳng lành.

Đợi Hạng Vũ bình tâm, với sự ân cần và tận tình, giọng nói nhẹ như gió, cử chỉ uyển chuyển tựa mây, nàng hỏi han cơ sự và biết sự tình. Dù bi thương nhưng nàng rất bình tĩnh, cố kìm nén vì nàng biết nếu tỏ ra kinh sợ, Hạng Vũ sẽ còn hoang mang và đau khổ hơn. Để giúp lang quân xoa dịu nỗi đau, Ngu Cơ cho người bày tiệc rượu, dùng mỹ tửu và sự uyển chuyển, dịu dàng của một mỹ nhân túc trí giúp Hạng Vũ hòa vào không khí tươi vui, tạm quên đi nỗi buồn.

Thời gian trôi, Hạng Vũ cứ chinh chiến, Ngu Cơ luôn là người ủng hộ hết mình, cầu mong chàng chiến thắng, trở về khỏe mạnh. Và cứ như vậy, nàng trở thành người phụ nữ không thể thiếu vắng trong cuộc đời chinh phạt của người dũng tướng Hạng Vũ.

Đoạn tiễn biệt giữa hai người trong thành Cai Hạ là một đoạn bi tráng rất nổi tiếng trong lịch sử Trung Quốc được Sử ký của Tư Mã Thiên nhắc tới.

Hạng Vũ và Lưu Bang vốn đã giảng hoà ở Hồng Câu để chia đôi thiên hạ. Nhưng sau đó Lưu Bang bội ước đánh úp Hạng vương khiến Hạng vương phải chạy vào thành Cai Hạ.

Hạng vương đóng quân ở trong thành Cai Hạ, binh ít, lương hết. Quân Hán và quân chư hầu bổ vây mấy vòng. Đang đêm, Hạng vương thức dậy nghe quân Hán ở bốn mặt đều hát giọng Sở, Hạng vương kinh hoàng, nói:

_ Hán đã lấy được Sở rồi sao? Sao mà người Sở lại đông như thế?

Đêm hôm đó Hạng vương uống rượu trong trướng cùng Ngu Cơ. Hạng vương đau đớn cảm khái làm bài thơ, được đời sau gọi là bài “Cai Hạ ca”:

Lực bạt sơn hề, khí cái thế,
Thời bất lợi hề, Chuy bất thệ
Truy bất thệ hề khả nại hà,
Ngu hề, Ngu hề nại nhược hà.

Dịch:

Sức nhổ núi, khí trùm đời,
Ngựa Chuy chùn lại bởi thời không may!
Ngựa sao chùn lại thế này?
Nàng Ngu, biết tính sao đây hỡi nàng?

Hạng vương ca mấy lần, Ngu Cơ múa kiếm, hát hòa theo, lời ca rằng:

Hán binh dĩ lược địa,
Tứ diện Sở ca thanh.
Trượng phu ý khí tận,
Tiện thiếp hà liêu sinh.

Dịch:

Quân Hán lấy hết đất,
Khúc Sở vang bốn bề.
Trượng phu chí lớn cạn,
Tiện thiếp sống làm chi.

Rồi Ngu Cơ lấy gươm tự vẫn để “tránh làm vướng bận” Hạng Vũ. Hạng Vương thấy Ngu Cơ chết, khóc chảy nước mắt, tả hữu đều khóc, không ai có thể ngẩng lên nhìn.

Tương truyền nơi máu nàng đổ xuống mọc lên một thứ cỏ hễ có rót rượu gần bên thì cỏ múa lả lướt như Ngu Cơ trong tiệc rượu của Hạng Vũ. Người ta gọi cỏ ấy là “Ngu mỹ nhân thảo”. Lại có thuyết cho rằng hương hồn nàng không tan, hóa thành 2 khóm cỏ trên mộ, ngày đêm cứ quấn quít vào nhau, người ta gọi là Cỏ ngu.

Mối tình của Ngu Cơ và Hạng Vũ được đời sau truyền tụng và ca ngợi.